Z przodu lwem była,
od tyłu wężem
Kraków, 15.10 - 5.11. 2022
Kanon stanowi jedno z najchętniej wykorzystywanych narzędzi służących autorytarnemu narzucaniu wartości estetycznych oraz ideowych, a także reprodukowaniu określonych struktur społecznych. Utrwalanie kanonu wpisuje się w pragnienie zawłaszczenia i podporządkowania ludzkiego doświadczenia odgórnie dyktowanym normom oraz standardom percepcji. Zarówno w literaturze, jak i sztuce, zorientowanie kanonu na konkretną perspektywę – perspektywę białego, wąsatego przedstawiciela kultury Zachodu – skutkuje również szczątkową reprezentacją dzieł tworzonych przez kobiety, przedstawicieli rozmaitych mniejszości czy zmarginalizowane grupy społeczne.
Problematyzacja kanonu oraz zakodowanych weń wartości dokonuje się w pracach ceramicznych Pawła Olszczyńskiego na kilku poziomach. Patronką kwestionowania tego, co „uświęcone tradycją” staje się figura chimery, która pojawia się w dziełach takich kanonicznych autorów jak Homer czy Konstanty Laszczka. Opisując powierzchowność hybrydycznej kreatury autor Iliady notuje: „Z przodu lwem była, od tyłu wężem, a kozą pośrodku”. Motyw chimery jako stworzenia labilnego, niemożliwego do jednoznacznego zaklasyfikowania, powraca w kulturzew momentach szczególnego niepokoju. Jako figura niejasności, nieracjonalności, kaprysu
(w XVII-wiecznej Polsce stroiło się nie fochy, a właśnie chimery), stanowi najczęściej wyraz zbiorowych lęków, jednostkowych obaw czy fantazmatycznych pragnień podszytych widmem upadku.
W monstrualnych formach kameralnej rzeźby Olszczyńskiego, inspirowanej estetyką
XX-wiecznej ceramiki krakowskiej, wybrzmiewa nie tylko narastający współcześnie niepokój,
lecz także pragnienie zakwestionowania zastanych hierarchii. Dla Olszczyńskiego chimera to byt, który choć powstały z pozornie nieprzystających części, mimo wszystko składa się w całość. Flankując antyczną formę wazy hybrydycznymi figurami artysta nawiązuje do twórczości Konstantego Laszczki oraz Jana Szczepkowskiego, rozszerzając kontekst tego typu przedstawień o refleksje zakorzenione w myśli ponowoczesnej. Chimera staje się figurą, która akcentuje swoją niejednoznaczność i nierozstrzygalność, by właśnie w niemożliwości ustabilizowania odnaleźć siłę. W czasach hybrydycznej tożsamości kulturowej, opierającej się stałym klasyfikacjom, binarnym opozycjom i normatywnym wzorcom zachowań, przy pomocy pazurów i szponów chimera walczy o pełnoprawną podmiotowość.
Zofia Małysa-Janczy
Wystawa współfinansowana ze środków Gminy Miejskiej Kraków.
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/da052a3062b9eed72189740bb0010e60eeb2b662261072761a4e7e07ccbb9ec0/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake11.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/1aa68c92bc5b23b228f66d1049ee39b4f6e2924a19fcc3957539780e44e74a64/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake12.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/007e943247f6658df1af3bf9b6fc487e842c3c9d396926c0f08da5fed7084e9b/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake13.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/7ea6dfc93810728c1fa54a354cc62a0be79066dad05de51fdabf6465ce91b37d/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake14.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/c11db3efccfc5c03724b16c81e7ff4f906327af96cb292fa22c43dce2d46c708/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake15.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/6e5bb7da66df70ccd9913dca065467cca9161d596efa2349973fa93b15418ca6/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake16.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/78e518cc81a07c7712e098cea6edab7e7db7071ab7626314c2398366e318fa78/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake17.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/bf9bafc5248c918ad3d8604d3bc57eae83b753c08c5e39b2fa61f4ab361c278b/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake18.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/6afaba0fe0f13cd25ab95b9cf05ecd070580e0bac8a1ad222db7a2d46dd39190/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake19.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/8b780f1cab731327a7300eeadb804793b1d7a5e3e3ea858cd1a5593248fce9ac/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake20.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/615dfc3d0d452eb48d79a59f607c42add23b1ab15ac4df4302710cbe80152576/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake21.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/c2c8c9656bd280959b9b9b34da3d22b6c184d880304e44d12743cdc5f5995070/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake22.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/f80641c15acf71f5a0a2c7b705be3eee539bbdc53f8acb3da915164151961384/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake23.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/0e63eb7e3455af5959efa3180327883006f49ec9fb4220373c6d22cc38bcbb93/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake24.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/9efc35ab7715f588dc297dd4a7ea400d10fff3822cf29f312aad128b96ae2834/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake25.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/6505edafeb1526edba839351feec71814a19f317328c052a30feb23a208f0fd4/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake26.jpg)
![](https://freight.cargo.site/t/original/i/0ee5a96bafd55caaf2cbafbf8f1144066f8085a8bbd2a7387cb156db1df2b364/Pawe-Olszczynski_From-the-front--was-a-lion--from-the-back-a-snake27.jpg)